Polietilen alın kaynaklı dört yollu bağlantı (Cross), borulama şebekelerinde dört yönde eş zamanlı ve 90° açılı branşman almak için kullanılan temel bağlantı elemanlarından biridir. Parça, PE100 malzeme sınıfı ile, standart siyah renkte ve UV dayanımlı olarak üretilir; 63–400 mm arasındaki yaygın ebatlarda sunulur. Birleştirme esas olarak alın kaynağıyla yapılır; gerektiğinde elektrofüzyon bağlantı elemanlarıyla uyumluluk da öngörülür.
Standartlar ve Kalite Kontrolü
Polietilen alın kaynaklı dört yollular ulusal ve uluslararası gerekliliklere göre üretilip test edilir; örneğin:
- INSO 14427-3 (polietilen bağlantılar için ulusal karşılık)
- DIN 16963 (boyutsal rehber ve bağlantı gereklilikleri)
- ISO 4427 (su temini için polietilen boru sistemleri)
Kalite kontrol; boyutsal kontroller, hidrostatik basınç testi, termal geri dönme, oksidasyon indüksiyon zamanı (OIT) ve kaynak yüzeyinin görsel muayenesini kapsar.
Üretim ve Birleştirme Yöntemleri
- Borudan imalat: Parçalar PE100 borudan 45° kesilerle hazırlanır ve ardından alın kaynağıyla birleştirilir. Büyük ebatlar ve özel projelerde yaygındır.
- Parça imalatı/işleme: Bazı ebatlarda gövde enjeksiyonla veya preformdan işlenerek üretilir.
- Sahada birleştirme yöntemleri:
- Alın kaynağı ile doğrudan boruya bağlantı.
- Elektrofüzyon; takviye manşonlar veya eşmerkezlilik düzeltmesi gerektiğinde.
Yüzeylerin düzgünlüğü, hizalama, plaka sıcaklığı, basınç ve bekletme süresi, kaynak talimatına uygun şekilde sağlanmalıdır.
Temel Teknik Özellikler
- Malzeme: UV stabilizasyonlu PE100 yüksek yoğunluklu polietilen.
- Renk/işaretleme: Siyah gövde; su için mavi, gaz için sarı şerit (isteğe bağlı).
- Yaygın SDR sınıfları: SDR11, SDR13.6, SDR17.
- Tipik çalışma basıncı: 20 °C’de su için PN16’ya kadar (SDR ve tasarıma bağlı).
- Çalışma sıcaklığı aralığı: Genellikle ılıman; sıcaklık arttıkça izin verilen basınç düşürülmelidir (derating).
- İç yüzey: Düşük pürüzlülük, düşük basınç kaybı ve birikme.
Avantajlar
- Yüksek esneklik ve zemin oturması/deprem kaynaklı yük ve titreşimleri sönümleme
- Doğru uygulandığında düzgün kaynak boncuğu ve güvenilir sızdırmazlık
- Neme, korozyona ve yaygın kimyasallara üstün dayanım
- Düşük ağırlık, kolay taşıma ve hızlı montaj
- Akış gürültüsünün azalması ve düşük sürtünme kaybı
- UV stabil ürünlerde dış ortam dayanımı
Sınırlamalar ve Tasarım Hususları
- Basınç: Çoğu tasarım yaklaşık PN16’ya kadardır; daha yüksek basınçlar için uygun SDR sınıfı veya alternatif malzeme gerekir.
- Sıcaklık: Çok sıcak akışkanlar için uygun değildir; sıcaklık arttıkça basınç kapasitesi düşürülmelidir.
- Kimyasal uyum: Yağlı/aromatik hidrokarbon çözeltilerine uygun değildir. Petrol türevleriyle temas durumunda üretici onayı ve uyumluluk incelemesi şarttır.
- Kaynak uygulaması: Nihai kalite, kalibre ekipman ve eğitimli operatöre tamamen bağlıdır.
Uygulamalar
- Kentsel ve endüstriyel basınçlı su şebekeleri
- Yangın söndürme sistemleri ve ring hatları
- Gaz dağıtım hatları (ilgili SDR sınıfları ve gerekliliklerle)
- Tarımsal sulama ve damla/yağmurlama şebekeleri
- Evsel ve endüstriyel atıksu transferi ve toplanması (orta basınç)
- Proses, enerji ve petrokimya tesislerinde soğutma suyu, atıksu ve uyumlu akışkanlar
SDR Seçimi ve Nominal Çalışma Basıncı İçin Kılavuz
Aşağıdaki değerler 20 °C referans sıcaklığında PE100 için verilmiştir; proje standartlarına göre değişebilir.
| SDR sınıfı | Nominal çalışma basıncı (PN) | Önerilen uygulamalar | Tasarım notu |
|---|---|---|---|
| SDR11 | PN16 | Yüksek basınçlı su, gaz, yangın ringleri | Daha rijit, daha az bükülme sapması |
| SDR13.6 | PN12.5 | Genel belediye/endüstriyel su | Ağırlık-dayanım dengesi |
| SDR17 | PN10 | Sulama ve orta basınçlı atıksu | Daha ekonomik, daha yüksek esneklik |
Not: 20 °C üzerindeki sıcaklıklarda izin verilen basınç, derating tablolarına göre düşürülmelidir.
Eşit Çaplı Polietilen Dört Yollunun Anma Boyutları (Zk ve Le)
| Anma boyutu (mm) | Zk (mm) | Le (mm) |
|---|---|---|
| 63* | 106 | 60 |
| 75* | 124 | 72 |
| 90 | 136 | 70 |
| 110 | 165 | 85 |
| 160 | 206 | 101 |
| 200 | 246 | 118 |
| 250 | 303 | 144 |
| 315* | 299 | 125 |
| 355* | 325 | 125 |
| 400* | 325 | 125 |
Montaj ve Uygulama Notları
- Kaynak öncesi temas yüzeylerinin düzgün pahlama ve temizliği
- Borular ve dört yollunun tam hizalanması; kelepçelerle sabitleme
- Plaka sıcaklığı, temas süresi ve bekletme basıncının talimata uygun kontrolü
- Gerilmesiz durumda soğutma; soğuma tamamlanana dek hareket ettirmeyin
- Devreye almadan önce hidrostatik test ve gömülü kısımların izolasyonu
Bakım ve Muayene
- Kaynak noktaları ve mesnetlerin periyodik kontrolü
- Çalışma basıncında ve hidrolik şoklar sonrası sızıntı izleme
- Uygun olmayan kimyasallar ve doğrudan ısı kaynaklarıyla temastan kaçınma
- Kalite izlenebilirliği için kaynak kayıtlarının (parametre/operatör/ekipman) tutulması
Satın Alma ve Seçim Rehberi
Polietilen alın kaynaklı dört yol seçerken şunları dikkate alın:
- Anma boyutu ve boru çapıyla uyum
- Basınç ve sıcaklığa göre gerekli SDR/PN
- Üretim yöntemi (borudan fabrikasyon veya enjeksiyon parça) ve kalite sınıfı
- Özel bağlantılar için elektrofüzyon uyumluluğu gereksinimi
- Üreticinin standart sertifikaları ve test raporları
- Montaj ortamı (gömülü/açıkta, güneş ışığı, ortam sıcaklığı)
Tamam Baha, PE100 polietilen alın kaynaklı dört yollu bağlantıların tedarikçisi olarak, geniş ebat ve SDR yelpazesi ile proje çizimlerine uygun fabrikasyon üretim sunabilir. Güvenilir tedarik ağı, satın alma öncesi teknik danışmanlık, test sertifikaları ve koordineli hızlı sevkiyatla takvimlerinizi desteklemeyi hedefler. Tek satıcı olmamakla birlikte, Tamam Baha; su, sulama, gaz ve proses endüstrisi projeleri için Türkiye ve yakın bölgeye yönelik güvenilir ve ekonomik bir seçenek olmaya çalışır.
