Basınçlı akışkan iletim şebekelerinde, polietilen elektrofüzyon redüksiyonlar, homojen ve tamamen sızdırmaz bir bağlantı oluşturabilme kabiliyeti sayesinde kilit bir konum edinmiştir. Gövde içine gömülü spiral bakır iletken sayesinde bu parça elektrik akımını düzgün ısıya dönüştürür ve kısa sürede PE100 boruları izole bir ortamda eritip bütünleştirir; bu süreç, yalnızca birleştirmenin halka dayanımını artırmakla kalmaz, aynı zamanda sızıntı ve lokal korozyon riskini de neredeyse sıfıra indirir. Aşağıda, elektrofüzyon redüksiyon seçimi ve uygulanmasında göz önünde bulundurulması gereken hususları sistematik olarak inceliyoruz.
Malzeme niteliği ve basınç sınıfı
Yeni nesil elektrofüzyon redüksiyon gövdeleri %100 sınıflandırılmış PE100 RC reçinesinden üretilir; EN ISO 13479’a göre Yavaş Çatlak Büyümesi (SCG) testinde 8000 saatten fazla kırılma süresi kaydedilmiş, böylece 16 bar’a kadar işletme basıncına sahip gaz ve su hatlarında uzun vadeli dayanımı doğrulanmıştır. Çap-et kalınlığı oranı yani SDR genellikle 11 veya 13.6 alınır; böylece hem ağırlık dengesi korunur hem de kaynak parametreleri standart kalır.
Referans standartlar ve kalite kontrol gerekleri
ISO 4427-3 / EN 12201-3: Boyutsal özellikler ve toleranslar
ISO 8085-3: Kaynak yöntemi ve izin verilen boşluk miktarı
ISO 1167: Uzun süreli basınç testi (1000 saat)
GIS/PL2-4 (Birleşik Krallık gaz hatlarına özgü): İzlenebilirlik ve kaynak makinesi barkodlama gerekleri
Polietilen boruların birleştirilmesinde yaygın yöntemlerin karşılaştırması
| Ana özellik | Elektrofüzyon | Alın kaynak (butt-fusion) | Mekanik bağlantı |
|---|---|---|---|
| Enerji girişi | Düşük voltaj elektrik (kontrol çipi) | Doğrudan rezistans ısıtma | Yalnızca cıvata momenti |
| Çalışma alanı ihtiyacı | Minimum; yüzeyde onarıma uygun | Fazla; sıkıştırma çeneleri gerekir | Orta |
| Uygulanabilir çaplar | 20–630 mm (özel modellerde 1200 mm’ye kadar) | 63–1200 mm | 20–315 mm |
| Farklı çaplı boruları birleştirme | Elektrofüzyon redüksiyon ile | Torna/facing gerekir | Sınırlı |
| Montaj sonrası sızdırmazlık testi | Hava/su basıncı + barkod tarama | Hava/su basıncı | Hava/su basıncı |
| Veri izlenebilirliği | Evet (seri no., tarih, kaynak parametreleri) | Hayır | Hayır |
Boyutsal aralık ve tipik kaynak parametreleri
| Giriş × çıkış çapı (mm) | SDR | Isıtma süresi (sn) | Soğutma süresi (dk) | Azami çalışma basıncı (bar) |
|---|---|---|---|---|
| 63 × 50 | 11 | 45 | 3 | 16 |
| 90 × 63 | 11 | 65 | 4 | 16 |
| 160 × 110 | 11 | 110 | 6 | 10 |
| 250 × 200 | 13.6 | 200 | 10 | 10 |
| 400 × 315 | 13.6 | 310 | 18 | 6 |
(Veriler, üçüncü taraf muayene şirketlerinin test protokollerinden alınmıştır ve üreticiye göre az da olsa farklılık gösterebilir.)
Yüzey hazırlığı ve montaj gerekleri
- Hassas kazıma: Etkili temas için oksitlenmiş tabakadan en az 0,2 mm standart rende ile kaldırılmalıdır.
- Eksenel hizalama: Anma çapının %1’ini aşan eksen kaçıklığı artık kayma gerilmesi oluşturur ve hizalama kelepçesiyle telafi edilmelidir.
- Otomatik kodlama: Redüksiyonların çoğunda ISO-13950 barkodu bulunur; operatör barkodu okutarak kaynak makinesinin akım ve süreyi otomatik ayarlamasını sağlar.
- Kaynak sonrası kontrol: Şeffaf Fusion Indicator halkası düzgün şekilde dışarı çıkmalıdır; yanık veya heterojen renk değişimi aşırı sıcaklığı gösterir.
Gaz ve su hatlarında işletme hususları
- Ortam sıcaklığı aralığı: −10 ile +40 °C; daha düşük sıcaklıklarda ısıtmalı muhafaza veya termal çadır kullanılmalıdır.
- Basınç darbesi: Ani basınç değişimi olan gaz hatlarında paslanmaz çelik takviye halkaları (Restraint Ring) tavsiye edilir.
- Boru içi yıkama: Birleştirme sonrası, akışkana bağlı olarak %1 klor çözeltisi veya kuru azot ile temizlik yapılarak kirleticilerin füzyon bölgesine geri dönmesi engellenmelidir.
Ömür üzerinde etkili etmenler
- Reçine yoğunluğu ve molekül ağırlığı: En yüksek çevresel gerilme çatlağı direnci (ESCR) bimodal PE100 sınıflarında elde edilir.
- Bakır sargı kalitesi: Tel çapı ve adım düzgünlüğü, ısı homojenliğini doğrudan etkiler; standart, kesit değişiminde ≤ ±%5’e izin verir.
- Kaynak veri yönetimi: Her birleştirmenin kayıt dosyasının saklanması izlenebilirlik ve olası arıza analizini sağlar ve kritik projelerde sözleşmesel bir zorunluluktur.
Çap küçültmenin ötesindeki uygulamalar
Bu redüksiyonların birincil amacı boru çapını düşürmek ve alt ekipmanla uyum sağlamak olsa da, petrokimya komplekslerinin branşman hatlarında, basınçlı sulama sistemlerinde, yangın söndürme şebekelerinde ve hatta jeotermal soğutma devrelerinde çoklu-çap kaplini olarak da kullanılırlar. PE’nin esnekliği ve kimyasal dayanımı ile güvenilir sızdırmazlığın birleşimi, aşındırıcı veya enerji taşıyan akışkanların sızıntı riskini en aza indirir.
Bakım ve periyodik denetim önerileri
- Doğrudan UV’ye maruz kalan bağlantılar, yılda bir kez termografi kamera ile incelenerek düzensiz sıcak noktalar belirlenmelidir.
- Şehir gaz hatlarında, beş yıllık işletmeden sonra 90 dakikalık bir basınç testi önerilir; basınç düşümü 0,25 barı aşmamalıdır.
- Sulama hatlarında, yılda bir kez 40 °C su ve nötr bir deterjanla yıkama, biyofilm tabakasını giderir ve ısı transferini sabit tutar.
Tedarik zinciri ve ambalaj
Redüksiyonlar genellikle polietilen kılıf ve çok katmanlı karton içinde, silika jel nem alıcı ile sevk edilir. Her parçaya barkodun yanı sıra çap, SDR, hammadde izlenebilirlik kodu ve üretim tarihi lazerle işlenir; böylece depoda ve şantiyede hatasız sevk ve kullanım sağlanır.
Çevresel bakış
Yeniden granülasyonla dört kez geri dönüştürülebilen PE100’ün kullanılması, projenin karbon ayak izini azaltır. Ayrıca, hesaplamalı 50 yıllık hizmet ömrü, erken değişim ihtiyacını ortadan kaldırır ve yeraltı şebekelerindeki plastik atıkları sınırlar.
Elektrofüzyon redüksiyonların resmi tedarikçilerinden biri olan Tamambaha, bu ürünleri geniş çap ve SDR aralığında, orijinallik sertifikası ve elektronik kaynak test kaydı ile sunar. Türkiye ve yakın bölgedeki projeler için, alıcılar proje politikalarına bağlı olarak diğer yetkili distribütörlerden de teklif alabilir ve teslim edilen ürünlerin yukarıda belirtilen standartlara uygunluğunu teyit edebilir.
