آبیاری قطرهای زمانی بیشترین بازده را دارد که شبکه لوله‌ها و اتصالات آن بدون کمترین نشتی یا افت فشار عمل کند؛ به همین دلیل شناخت کامل اتصالات و انتخاب قطعات مطابق استاندارد، اساس موفقیت هر پروژه در باغ، مزرعه، گلخانه و فضای سبز شهری است. اتصالات، «مفاصل زنده» شبکه به شمار می‌روند و از پلیمرهای مهندسی‌شده‌ای مانند پلی‌اتیلن HDPE، پلی‌اتیلن مشبک (PEX) و کوپلیمرهای تقویت‌شده با کربن بلک ساخته میشوند تا در برابر تابش ماورابنفش، خورندگی کودهای اسیدی و سیکل‌های یخ زدایی دوام طولانی داشته باشند. سطح داخلی صیقلی، طراحی بارب‌های دو یا سه‌شیار و استفاده از اورینگ‌های EPDM باعث میشود آببندی در فشارهای متغیر ۱ تا ۴ بار پایدار بماند و شبکه در بلندمدت احتیاجی به سفت‌کردن مداوم نداشته باشد.
ترکیب مواد اولیه و استانداردهای تولید
کارخانـه‌های معتبر در ایران و جهان خطوط تزریق پیشرفته مجهز به گرانول‌سنج لیزری و سیستم توزین دقیق را به کار می‌گیرند تا نسبت دقیق پلیمر، دوده و پایدارکننده‌های HALS در هر بچ تولید رعایت شود. اتصالاتی که نشان استاندارد ملی ایران (ISIRI 7607 برای پلی‌اتیلن آبیاری) یا ISO 9261 و ISO 17885 را دارند، پس از ۱۰۰۰ چرخه تست فشار، حداکثر ۲ ٪ تغییر شکل یا ترک سطحی نشان می‌دهند. این گواهی‌ها برای پروژه‌های کشاورزی تحت پوشش صندوق بیمه کشاورزی الزامی است.
جدول ۱ – مشخصات فنی رایج‌ترین اتصالات قطرهای
| نوع اتصال | سایز اسمی (میلیمتر) | روش اتصال به لوله | فشار کاری (bar) | کاربرد شاخص |
|---|---|---|---|---|
| سه‌راهی بارب 16×16×16 | 16 | فشاری (سه‌شیار) | 4 | انشعاب دو لترال از یک خط اصلی فرعی |
| زانو بارب 90° | 16 و 20 | فشاری | 4 | تغییر مسیر بدون تاخوردگی لوله در گوشه‌ها |
| رابط مستقیم | 12،16،20 | فشاری یا پیچی | 4–6 | افزایش طول یا ترمیم بریدگی لوله |
| شیر انشعاب توپی | 16 | فشاری + شیر توپی | 4 | قطع و وصل مستقل یک ردیف کشت |
| تبدیل رزوه‌ای 20×16 | 16↔20 | پیچی (مهره و اورینگ) | 6 | کاهش قطر از لوله اصلی به لترال |
| بست ابتدایی تیپ | 16×0.2 | رزوه نجاری + مهره | 4 | اتصال نوار تیپ به لوله اصلی یا مانيفولد |
| بست انتهایی عینکی | 16 | خم کردن و قفل مکانیکی | 4 | مسدود کردن پایان لترال و امکان شست‌وشو |
| واشر انشعاب لاستیکی | 16 | فشاری در سوراخ لوله اصلی | 4 | آببندی محل سوراخ‌کاری‌شده در لوله PE32 |
گونه‌شناسی پیشرفته اتصالات
علاوه بر مدل‌های پایه، نسل جدید اتصالات شامل زانویی‌های سه بعدی با شعاع خم داخلی بزرگ برای حفظ رینولدز پایین، سه‌راهی‌های دبی‌مساوی با حفره میانی مخروطی جهت توزیع یکنواخت فشار، و رابط‌های «ضد جریان معکوس» (Anti-Siphon) است که از مکش رسوب و گل به داخل لترال در زمان خاموشی پمپ جلوگیری میکند. شیرهای انشعاب هوشمند نیز با مغزی پلیمری و اورینگ ویتونی عرضه شده‌اند که در برابر کودهای ازته و اسیدفوسفریک مقاومت بالاتری دارند.
معیارهای طراحی هیدرولیکی شبکه
- افت فشار خطی باید حداکثر ۲۰ درصد فشار ورودی باشد؛ در لوله های ۱۶ میلی‌متری با دبی ۱.۵ لیتر بر ساعت، طول لترال معمولاً به ۷۰ متر محدود میشود.
- ضریب یکنواختی توزیع (CU) برای باغ‌های میوه باید بالاتر از ۸۵ ٪ باشد؛ با استفاده از اتصالات با مجرای کامل و قطره‌چکان جبران‌کننده فشار این مقدار به ۹۰ ٪ می‌رسد.
- در زمین‌های شیب‌دار، توصیه میشود شیرهای کنترل فشار در هر ۵۰ متر نصب گردد تا فشار معکوس در پایین دست از ۴ بار فراتر نرود.
اصول نصب حرفه‌ای
- لوله اصلی PE32 پس از صاف‌کردن بستر خاک، روی خطوط تراز شده پهن شود تا پیچ‌خوردگی ایجاد نشود.
- سوراخ‌کاری فقط با پانچر فولادی ۳.۵ میلی‌متری انجام گیرد؛ پانچر فرسوده دهانه‌ای بیضی باز می‌گذارد و باعث نشتی حلقوی میشود.
- هنگام فروبردن لوله در اتصالات بارب، لب لوله با آب گرم ۵۰ درجه سانتیگراد نرم شود تا بارب آخر درون لوله قفل گردد؛ عدم درگیری کامل تیغه آخر، عامل ۶۰ درصد جدایی اتصالات هنگام شوک هیدرولیکی است.
- در اتصالات پیچی، گشتاور بستن مهره برای لوله ۲۰ میلی‌متری حدود ۷ نیوتن‌متر است؛ سفت‌کردن بیش از اندازه اورینگ را له میکند و مسیر جریان را باریک می‌سازد.
جدول ۲ – عیب‌یابی سریع شبکه قطرهای
| نشانه | علت محتمل | اقدام اصلاحی |
|---|---|---|
| خروج آب از کناره اتصال | فرو نرفتن کامل بارب آخر | گرم‌کردن مجدد لوله و جا زدن تا انتها |
| کاهش شدید دبی در انتهای لترال | افت فشار طولی بالا یا گرفتگی فیلتر | شست‌وشوی فیلتر، کاهش طول لترال یا افزایش قطر لوله اصلی |
| خشک شدن یک ردیف کامل | بسته ماندن شیر انشعاب یا شکستگی شیر توپی | بازکردن شیر، تعویض مغزی یا نصب شیر جدید |
| پرتاب قطرات از سوراخ فیتینگ | ترک مویین در بدنه اتصال ناشی از UV | تعویض اتصال با مدل حاوی پایدارکننده نوری HALS |
استانداردهای بهره‌برداری و نگهداری
تمیزکردن فیلتر توری ۱۳۰ میکرون باید بر اساس کد رنگ نشانگر اختلاف فشار انجام شود؛ اختلاف فشار بالای ۰.۵ بار نشانه زمان شست‌وشوی فیلتر است. در پایان فصل، تخلیه ثقلی آب از لترال‌ها و بازکردن بست‌های انتهایی، از ترکیدگی یخ‌زدگی جلوگیری میکند. همان زمان، اچینگ شیمیایی با اسید نیتریک رقیق‌شده (pH ≈ 2.2 برای ۳۰ دقیقه) رسوب کربنات را از قطره‌چکان‌ها پاک میکند، اما فقط در اتصالات دارای واشر ویتونی مجاز است.
برندها و بازار ایران
کارخانه‌های ویسپار، پلی‌ران اتصال، باران پلیمر، بهاران قطره، صفاهان اتصال و نارین پلیمر طیف کاملی از سه‌راهی، زانو، رابط مستقیم و شیر انشعاب را بر پایه مواد HDPE گرید ۳۸۴۰ و ۵۰۰۰ تولید و عرضه می‌کنند. در گروه وارداتی، راینبرد، تورو و هانتر به دلیل طراحی ایرودینامیک مجرای داخلی و استابیلایزر ضد زنگ آلمانی شهرت دارند و معمولاً در پروژه‌های فضای سبز شهری با فشار کاری نامتعارف ۵–۶ بار به کار می‌روند. مهم است که مصرف‌کننده حتماً به هولوگرام اصالت و حک لیزری شماره بچ روی بدنه اتصال توجه کند تا از خرید نمونه‌های تقلبی جلوگیری شود.
تمام بها به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان رسمی این برندها، مجموعه گسترده‌ای از اتصالات قطرهای استاندارد را در انبار خود گردآوری کرده و امکان ارسال فوری به سراسر کشور را فراهم نموده است؛ هرچند محصولات یادشده از طریق سایر فروشگاه‌های تخصصی آبیاری نیز در دسترس کشاورزان قرار دارد.
پرسش و پاسخ:
چگونه سایز مناسب اتصال قطرهای را انتخاب کنم؟
با اندازهگیری قطر اسمی لوله (۱۲، ۱۶ یا ۲۰ میلیمتر) و تطبیق آن با جدول محصولات، میتوانید اتصالی را انتخاب کنید که بدون نشتی روی لترال قفل شود.
چطور میتوانم این اتصالات را از «تمام بها» خریداری کنم و آیا ارسال به سراسر ایران انجام میشود؟
کافی است سفارش خود را بهصورت آنلاین یا تلفنی ثبت کنید؛ «تمام بها» کالا را به هر نقطه از ایران ارسال میکند.
آیا اتصالات عرضهشده استانداردهای لازم را دارند؟
بله، تمامی اتصالات با گواهی ISIRI 7607 و ISO 9261 عرضه میشوند و پیش از توزیع، تست فشار و آببندی را پشت سر گذاشتهاند.
چگونه مطمئن شوم محصول اصل است؟
تمام اتصالات دارای هولوگرام اصالت و حک لیزری شماره بچ هستند که امکان استعلام سریع اصالت را فراهم میکند.
