زین یا کمربند الکتروفیوژن

کمربند الکتروفیوژن یکی از مطمئن‌ترین و سریع‌ترین روش‌های ایجاد انشعاب و حتی ترمیم موضعی (patching) در شبکه‌های پلی‌اتیلنی آب، فاضلاب و گاز است. این اتصال با استفاده از المنت‌های تعبیه‌شده در بدنه‌ی پلی‌اتیلنی خود، پس از عبور جریان الکتریکی، پلاستیک را ذوب و با لوله یکپارچه می‌کند؛ بنابراین اتصال بدون درز، نشت‌ناپذیر و سازگار با فشارهای کاری شبکه به‌دست می‌آید. به دلیل نصب آسان، وزن پایین و دوام بالا، کمربند الکتروفیوژن در پروژه‌های شهری، صنعتی و کشاورزی به‌صورت گسترده به‌کار می‌رود.

کمربند الکتروفیوژن چیست و چگونه کار می‌کند؟

کمربند (زین/انشعاب‌گیر) الکتروفیوژن، قطعه‌ای از جنس PE100 یا PE100-RC است که روی جداره‌ی بیرونی لوله پلی‌اتیلن می‌نشیند و از طریق خروجی رزوه‌ای یا جوشی خود، امکان گرفتن انشعاب را فراهم می‌کند. درون بدنه‌ی کمربند، سیم‌پیچ مقاومت الکتریکی قرار دارد. دستگاه جوش الکتروفیوژن با خواندن بارکد (یا ورود دستی پارامترها)، ولتاژ و زمان مناسب را اعمال می‌کند؛ گرمای یکنواخت ایجادشده، لایه‌ی اکسیدشده‌ی تراش‌خورده‌ی لوله و بدنه‌ی کمربند را ذوب و در فاز خمیری در هم نفوذ می‌دهد. پس از اتمام سیکل و خنک‌کاری، اتصال یکنواخت و بسیار مقاومی شکل می‌گیرد. برای جلوگیری از جابجایی و بیضوی‌شدن، در طول جوش و سردشدن از گیره‌ی مخصوص استفاده می‌شود.

انواع کمربند و زین الکتروفیوژن

• کمربند انشعاب‌گیر استاندارد: خروجی به‌صورت نافی جوشی یا رزوه‌ای (معمولاً BSP/NPT) برای نصب متعلقات.
• تپینگ تی (Tapping Tee): کمربند به‌همراه شیر یا کاتر داخلی برای سوراخ‌کاری ایمن پس از جوش؛ مناسب خطوط زنده.
• کمربند ترمیمی (Repair Saddle): برای وصله‌ی آسیب‌های موضعی مانند سوراخ‌ها یا ترک‌های سطحی.
• کمربند فشارقوی/گازی: با تاییدیه‌های گازرسانی و ردیابی (Traceability) برای شبکه‌های فشار.
• کمربند با خروجی کاهنده: برای تبدیل سایز، وقتی لوله‌ی اصلی بزرگ و انشعاب کوچک است.

کاربردهای کمربند الکتروفیوژن

• شبکه‌های آبرسانی شهری و روستایی: ایجاد انشعاب‌های خانگی و صنعتی با حداقل حفاری.
• گازرسانی: انشعاب‌گیری مطمئن از لوله‌های PE گاز (همراه با تپینگ تی و ملزومات ایمنی).
• کشاورزی و آبیاری تحت فشار: نصب سریع رایزرها، شیرآلات و قطره‌ای‌ها روی خط اصلی.
• صنایع فرآیندی: انتقال سیالات شیمیایی سازگار با PE، خطوط خنک‌کننده و هوای فشرده با فشارهای مجاز.
• سیستم‌های اطفای حریق: انشعاب برای هیدرانت‌ها و رایزرها در محدوده‌ی فشار طراحی.
• فاضلاب و زهکشی: اضافه‌کردن ورودی‌های جدید به کلکتورهای پلی‌اتیلنی.

مزایا و محدودیت‌ها

مزایا

• آب‌بندی و نشت‌صفر به‌دلیل جوش مولکولی؛ سطح جوش صاف و یکنواخت
• وزن کم، نصب سریع، نیاز به فضای حفاری محدود
• مقاومت مکانیکی و شیمیایی عالی، ضدخوردگی و ضدسایش
• قابلیت ردیابی و کنترل کیفیت به‌واسطه‌ی بارکد و ثبت پارامترهای جوش

محدودیت‌ها

• حساسیت به آماده‌سازی سطح (تراشیدن/اسکرپ) و تمیزی محیط
• نیاز به گیره‌ی ثابت‌کننده و رعایت کامل زمان خنک‌کاری
• محدودیت دمای محیطی برای جوش (نیاز به پوشش/سایه یا گرم‌کردن در سرما)

تفاوت کمربند الکتروفیوژن با کوپلر و زانویی/زین

• کمربند/زین الکتروفیوژن: روی بدنه‌ی لوله می‌نشیند و انشعاب برون‌زده ایجاد می‌کند؛ ایده‌آل برای اضافه‌کردن خروجی جدید.
• کوپلر الکتروفیوژن: برای اتصال لوله به لوله در یک راستا (ترمیم یا توسعه‌ی طولی).
• زانویی/سه‌راهی الکتروفیوژن: برای تغییر راستا یا ایجاد سه‌راهی کامل با برش لوله.

جدول ۱ — مقایسه‌ی کاربردی اتصالات الکتروفیوژن

نوع اتصال	کاربرد اصلی	محدوده‌ی سایز رایج	مزیت کلیدی	نکته‌ی نصب
کمربند/زین	انشعاب‌گیری از خط موجود	لوله اصلی 63 تا 630، خروجی 20 تا 160 میلی‌متر	انشعاب بدون برش کامل لوله	گیره و تراش سطح الزامی
تپینگ‌تی	انشعاب‌گیری روی خط زنده	مشابه کمربند	سوراخ‌کاری ایمن پس از جوش	کنترل فشار و ایمنی حین کات
کوپلر	اتصال طولی لوله/ترمیم	مطابق SDR و قطر لوله	هم‌محوری عالی و نشت صفر	کالیبراسیون و تراش دو سر
سه‌راهی EF	ایجاد سه‌راه کامل	63 تا 400 و بالاتر	استحکام بالا در شبکه‌های فشار	برش لوله و هم‌ترازی دقیق

راهنمای انتخاب فنی کمربند الکتروفیوژن

• جنس بدنه: PE100 یا PE100-RC (مقاومت بیشتر در برابر ترک‌زایی تنشی؛ مناسب خاک‌های مهاجم).
• سازگاری SDR: کمربند باید با قطر خارجی لوله و رده‌ی SDR/PN سازگار باشد تا فشار تماسی و نفوذ حرارتی مناسب حاصل شود.
• نوع خروجی: جوشی (Electrofusion/Socket یا لب‌جوش) برای انشعابات پلی‌اتیلنی؛ رزوه‌ای برای اتصال شیر، شیر یکطرفه یا مانومتر.
• استانداردها و تاییدیه‌ها: برای آب EN 12201 / ISO 4427، برای گاز EN 1555، رویه‌های جوشکاری ISO 21307 و دستورالعمل‌های DVS 2207.
• ردیابی و بارکد: وجود بارکد EAN یا QR برای اعمال خودکار پارامترها، ثبت دما/زمان/ولتاژ و رهگیری دسته تولید.
• شرایط محیطی: جوش در بازه‌ی دمایی اعلام‌شده‌ی سازنده؛ در سرما از پوشش و در گرمای شدید از سایه و سردسازی ملایم استفاده شود.
• گیره و کالیبراسیون: برای لوله‌های با بیضویّت یا بازگشت الاستیک، کالیبراتور و گیره‌ی فولادی ضروری است.

جدول ۲ — راهنمای سریع انتخاب بر اساس سایز و کاربرد

قطر لوله اصلی (میلی‌متر)	خروجی انشعاب‌های متداول	SDR/PN پیشنهادی کمربند	کاربرد نمونه
110–160	32، 40، 50	هم‌رده با لوله (مثلاً SDR11، PN16 آب)	انشعاب خانگی/صنعتی سبک
200–315	63، 75، 90	SDR11/17 بسته به فشار	رایزرهای آبیاری و صنعتی
355–500	110، 125	SDR17 یا بالاتر	هیدرانت و انشعاب‌های شهری
560–630	160	طبق طراحی شبکه گاز/آب	انشعاب‌های فشاربالا و گازرسانی

نکته‌ی مهم: در اتصال لوله به لوله با کمربند، باید قطر خارجی برابر و سطح تماس کافی تضمین شود؛ در غیر این‌صورت از سه‌راهی یا کوپلر استفاده کنید.

مراحل نصب استاندارد (گام‌به‌گام)

1. ایمن‌سازی خط: قطع جریان، تخلیه‌ی فشار، تهویه‌ی محوطه (به‌ویژه در گاز)، صدور مجوز کار گرم در صورت نیاز.
2. علامت‌گذاری محل جوش: تعیین دقیق موقعیت انشعاب، رعایت فاصله از اتصالات مجاور و شعاع خم.
3. آماده‌سازی سطح: تمیزکاری، خشک‌کردن و تراشیدن لایه‌ی اکسید با اسکرپر تا رسیدن به سطح یکنواخت و مات؛ عدم لمس با دست.
4. نصب و فیکس کردن کمربند: قراردهی بدنه روی لوله و بستن گیره‌ی فولادی با گشتاور مناسب؛ کنترل هم‌محوری خروجی.
5. تنظیم دستگاه جوش: اسکن بارکد یا ورود دستی ولتاژ/زمان؛ کنترل ولتاژ ورودی و کابل‌ها.
6. اجرای جوش: عدم جابجایی حین گرمایش؛ پایش نشانه‌های ذوب (پین‌های نشانگر در برخی مدل‌ها).
7. خنک‌کاری و عدم تنش: تا پایان زمان سردشدن هیچ ضربه، بارگذاری یا مونتاژی انجام نشود.
8. آزمون چشمی و فشار: کنترل یکنواختی ذوب در لبه‌ها، سپس تست فشار مطابق دستورالعمل کارفرما/استاندارد.
9. سوراخ‌کاری (در تپینگ‌تی): پس از تایید جوش و خنک‌کاری، با ابزار مخصوص و تحت کنترل ایمنی انجام شود.

خطاهای رایج و عیب‌یابی

• عدم تراش کافی → بروز نشت یا جوش سرد؛ سطح را مجدداً اسکرپ و تمیز کنید.
• کثیفی/رطوبت → حباب و ضعف جوش؛ محل را کاملاً خشک و عاری از گردوغبار کنید.
• بیضویّت لوله → تماس ناکافی؛ از کالیبراتور و گیره‌ی مناسب استفاده کنید.
• ولتاژ نامناسب/افت ژنراتور → جوش ناقص یا سوختگی؛ از ژنراتور و کابل استاندارد و کالیبره استفاده شود.
• جابجایی در خنک‌کاری → ترک‌های ریز و نشتی؛ تا پایان زمان سردشدن، اتصال را بی‌بار نگه دارید.

نگهداری، بازرسی و ایمنی (HSE)

• ثبت و بایگانی گزارش جوش (کد اپراتور، دما، زمان، شماره‌ی سریال) برای ردیابی.
• کالیبراسیون دوره‌ای دستگاه جوش و بازرسی ظاهری الکترودها و کابل‌ها.
• استفاده از دستکش عایق، عینک و ماسک در محیط‌های گردوغبار یا گازخیز؛ رعایت فاصله از شعله و جرقه.
• رعایت فاصله‌ی حداقلی بین جوش‌های متوالی روی یک لوله، مطابق توصیه‌ی سازنده.

قیمت کمربند الکتروفیوژن

بهای کمربند الکتروفیوژن به عواملی مانند برند و تاییدیه‌ها (آب/گاز)، جنس بدنه (PE100 یا PE100-RC)، قطر لوله‌ی اصلی و سایز خروجی، نوع خروجی (رزوه‌ای، جوشی، تپینگ‌تی با کاتر یا ولو)، کد SDR/PN، کشور سازنده، و شرایط گارانتی و ردیابی بستگی دارد. در بازار ایران، برای سایزهای پرمصرف، بازه‌ی قیمت مشاهده‌شده می‌تواند از حدود ۱۵۵,۰۰۰ تا ۶۰۰,۰۰۰ تومان و بنا به سایز/کیفیت حتی بالاتر باشد. قیمت‌های پروژه‌ای به حجم سفارش، خدمات جانبی (گیره، اسکرپر، نازل اضافی) و شرایط تحویل نیز وابسته‌اند.

راهنمای سریع برآورد قیمت

• سایزهای کوچک (مثلاً خروجی 32–50 روی لوله 110–160): اقتصادی‌تر
• سایزهای متوسط (خروجی 63–90 روی لوله 200–315): میانه
• سایزهای بزرگ/فشاربالا (خروجی 110–160 روی لوله 355+ یا مدل‌های گازی): بالاترین رده‌ی قیمتی

نکات کلیدی برای خرید کمربند انشعاب‌گیر الکتروفیوژن

• اصالت جنس بدنه از مواد نو پتروشیمی، هم‌خوان با استانداردهای آب/گاز و دارای بارکد معتبر.
• تطابق قطر خارجی لوله و خروجی با نیاز پروژه؛ در صورت تردید از جدول‌های سایزبندی سازنده پیروی کنید.
• مقاومت به خوردگی و آب‌بندی مطمئن؛ بررسی یکنواختی بدنه و کیفیت تزریق.
• همراه داشتن گیره‌ی مناسب و اسکرپر استاندارد در زمان نصب؛ دستگاه جوش کالیبره.
• برای خطوط زنده‌ی گاز، استفاده از تپینگ‌تی و رعایت کامل HSE.

استانداردها و اسناد توصیه‌شده برای اتصالات و جوش پلی‌اتیلن

• EN 12201 / ISO 4427 (آب)، EN 1555 (گاز) — الزامات مواد و اتصالات
• ISO 21307 و DVS 2207 — رویه‌های جوشکاری و کنترل کیفیت
• دستورالعمل‌های کارفرما/ناظر پروژه برای تست هیدرواستاتیک و بهره‌برداری

«تمام بها» به‌عنوان یکی از تامین‌کنندگان کمربند الکتروفیوژن و سایر اتصالات پلی‌اتیلنی، امکان ارائه‌ی مشاوره‌ی فنی، تامین سایزها و گریدهای متنوع (PE100/PE100-RC)، و هماهنگی با نیازهای پروژه‌های آبرسانی، گازرسانی و کشاورزی را فراهم می‌کند. بدیهی است این محصولات در بازار توسط فروشندگان دیگری نیز عرضه می‌شوند؛ مزیت «تمام بها» تمرکز بر اصالت کالا، تطابق استانداردی و پشتیبانی در انتخاب و نصب است.