Elektrofüzyon bağlantıları, polimer boruların birleştirilmesinde en ileri tekniklerden biridir. Kontrollü elektrik akımı ile yerel ısıyı birleştirerek boru yüzeyini eritir ve homojen, bütünleşik bir bağ oluşturur. Bu süreçte, manşon içindeki direnç sargıları akım geçer geçmez ısı üretir ve her iki kenardaki polietileni eşzamanlı olarak yumuşatır; soğuma sonrası, mekanik ve hidrostatik dayanımı borunun kendisiyle eşdeğer, dikişsiz ve sızdırmaz bir birleşim elde edilir. Bu özellik, elektrofüzyonu doğal gaz iletim şebekeleri, içme suyu dağıtım sistemleri, cazibeli ve basınçlı kanalizasyon hatları ile kimyasal akışkanların üretim-enjeksiyon projeleri için ilk tercih hâline getirir.
Çalışma Temelleri ve Ana Bileşenler
Manşon (kaplin): PE100 veya daha yüksek sınıf polietilenden üretilmiş, gövde duvarına kaplı bakır sargı yerleştirilmiş parçadır.
Kontrol Kutusu (Control Box): 8–48 V gerilimi sabit ya da modüle edilmiş akımla manşona ileten, eşzamanlı olarak sıcaklık, süre ve devre direncini izleyen akıllı güç kaynağıdır.
Kimlik kodu veya barkod: Her bağlantı üzerine basılır; kaynak makinesi ebat, SDR ve ortam sıcaklığına göre en uygun gerilim ve süreyi bundan okur.
Hazırlık ekipmanları: Mekanik kazıyıcı, oluk ölçer, izopropanol temizleyici ve hizalama kelepçeleri; oksit, çizik veya balanssızlığın moleküler bağa engel olmasını önler.
Adım Adım Uygulama
Döner kesici veya giyotinle hassas kesim ve pah kırma; eğik kesim ya da ezilmiş ağız, ısının eşit dağılmasını bozar.
Her iki boru ucunda yüzey kazıma: oksit tabakası ve safsızlıkları gidermek için 0,2–0,4 mm derinliğe kadar.
Tüy bırakmayan bez ve %99 IPA ile kimyasal temizlik; kazınmış yüzeye elle temas yasaktır.
Manşona yerleştirme ve kelepçeleri kilitleme; asgari sokma mesafesi bağlantı üzerindeki kılavuz çizgiyle belirtilir.
Kabloları bağlama ve barkodu okutma; makine barkod verilerine göre kaynak döngüsünü başlatır.
Isıtma süreci; sargının ohmik direnci ısıyı halka bölgesine eşit dağıtır ve iki eriyik yüzey birbirine kaynaşır.
Kelepçe altında soğutma; sıcaklık 20 °C’nin altına düşene kadar boru hareket ettirilmemelidir.
Görsel kontrol ve basınç testi; her iki ağızda oluşan yükselmiş PE boncuğu tam erimenin göstergesidir. Ardından ISO 1167 veya EN 1359’a uygun hidrostatik ya da pnömatik test uygulanır.
Avantajlar ve Rekabet Üstünlükleri
%100 sızdırmazlık ve 16 bar’a kadar 50 yıllık ömür.
Büyük alev jeneratörlerine ihtiyaç yoktur; patlayıcı ortamlarda kıvılcım riski ortadan kalkar.
Farklı çaplı borular ve şekilli parçalar (dirsek, te, flanş adaptörü) birleştirilebilir.
Deprem, heyelan ve düzensiz zemin oturmalarına yüksek dayanım.
Proje dokümantasyonu için kaynak verilerinin izlenebilirliği (veri kaydı).
IGS, ASTM F1055 ve DVS 2207 standartlarıyla tam uyum.
Tablo 1 – Yaygın Polietilen Birleştirme Yöntemlerinin Karşılaştırması
Özellik/Yöntem Elektrofüzyon Alın Kaynağı Mekanik Manşon
Standart çap aralığı 20–630 mm 63–2000 mm 20–315 mm
Otomatik kalite kontrol Var (barkod) Yok Yok
Farklı çapları birleştirme Redüktörle mümkün Hayır Sınırlı
Saha ekipmanı Hafif ve taşınabilir Ağır (hidrolik) Orta
Çevre koşullarına duyarlılık Düşük Orta Düşük
Büyük çapta maliyet Yüksek Daha düşük Orta
Tasarım ömrü ≥ 50 yıl ≥ 50 yıl 25–40 yıl
Bağlantı Tipleri ve Kullanım Alanları
Düz manşon (Straight Coupler): En yaygın tip; hat kırıklarının onarımında uygundur.
45° ve 90° dirsekler: Kentsel şebekeler ve petrokimya komplekslerinde yön değişimi yönetimi.
Eş ve redüksiyon te’ler: Belirgin basınç kaybı olmadan branşman alma.
Flanş adaptörü ve kapak: Metal vanalara, tanklara bağlantı veya uç kapatma.
Eksenel redüktör: Yapısal engelleri aşmak ya da debi dengesini sağlamak için çap değişimi.
Tablo 2 – PE100 Manşonlarda Basınç/Çap Sınıfları
Çap (mm) SDR11 (PN16) SDR17 (PN10)
20–125 ✔ ✔
140–250 ✔ ✔
280–400 ✔ —
450–630 — ✔
“✔” işareti ticari üretimi ve piyasada yaygın bulunabilirliği gösterir.
Kalite Kontrol ve Tahribatsız Muayene
PAUT çevresel faz dizili ultrasonik muayene, kablosuz halka direnç ölçümü ve iz gazı kaçak tespitli kademeli basınç testi gibi T/M yöntemleri, tahribatlı kesme işleminin yerini almıştır. Bu teknolojiler işletme güvenilirliğini artırırken şebekenin arıza/durma süresi ve maliyetini de azaltır. Asit gaz (H₂S) taşıyan projelerde, FTIR ile moleküler yer değiştirme değerlendirmesi yapılarak gevrekleşme riski kontrol edilir.
Kaynak Başarısında Kritik Parametreler
Gerilimi ortam sıcaklığına göre ayarlayın; her 10 °C düşüş, kaynak süresini yaklaşık %10 artırır.
Kazıma öncesi boruda izin verilen azami ovalite ≤ nominal çapın %1,5’i.
Atölye bağıl nemi %80’in altında olmalıdır; su buharı iç kabarcıklar oluşturabilir.
Malzeme uyumu; PE80 ile PE100 birleşimi, bağlantıda geçiş katmanı yoksa izinli değildir.
Halka arayüz boşluğu < 0,2 mm olmalıdır; sabitleme kelepçeleri soğuma bitene kadar kapalı kalmalıdır.
Çevresel Zorluklar ve Atık Yönetimi
Manşon içindeki metal rezistans, bağlantının tamamen geri dönüştürülmesini zorlaştırır; yetkili geri dönüştürücüler genellikle önce metali indüksiyonla ayırır, ardından saf polietileni kritik olmayan boruların (ör. kablo kılıfı) üretiminde kullanır. Eleman tasarımının optimize edilmesi ve bakır kütlesinin azaltılması, yeni nesil manşonların karbon ayak izini düşürmenin ana yoludur. Kısmi kompostlanabilirlik için PLA/PE kombinasyonlu biyo-elektropolimer manşonlar üzerine araştırmalar sürmektedir.
Elektrofüzyon Teknolojisinin Geleceği
RFID akıllı manşonlar: Proje numarası, GPS konumu ve gömülü veri kaydedicinin otomatik tutulmasıyla ömür boyu izlenebilirlik.
Kinetik enerji sistemleri: Manşonda açığa çıkan atık ısının geri kazanılıp basınç sensörlerinin beslenmesi için elektriğe dönüştürülmesi.
Şebeke içi montaj robotları: Özellikle büyük kentsel çaplarda, geniş kazı gerektirmeden boru içinden kazıma-temizlik-kaynak işlemlerinin yapılması.
PE100-RC nanokompozit malzemeler: Yavaş çatlak büyümesine daha yüksek direnç ve azaltılmış et kalınlığı; daha hızlı ve daha hafif birleşimler demektir.
Seçim ve Satın Alma İçin Kilit Notlar
Belge güvenilirliği: Bağlantının ISO 9001 kalite işaretine ve EN 1555 veya EN 12201’e göre tip test sertifikasına sahip olduğundan emin olun.
Barkod doğruluğu: Seri numaralı, net lazer baskı barkod ürün izlenebilirliğini sağlar.
UV-dayanımlı çift kat ambalaj: Doğrudan güneş ışığı polimer zincirlerini bozarak ömrü kısaltır.
Üretici teknik desteği: Ortam sıcaklığı ve boru çapına göre kaynak süresi hesap yazılımı, operatör hatası riskini azaltır.
SDR uyumu: Bağlantı ile boru arasında bir sınıftan fazla SDR farkı, gerilmenin kaynak bölgesinde toplanmasına yol açar.
Tamam Baha — Elektrofüzyonda Güvenilir Ortağınız
Elektrofüzyon bağlantılarında tanınmış bir tedarikçi olarak Tamam Baha, 20–400 mm arası PE100 manşon, dirsek ve te’leri orijinallik sertifikalarıyla sunar. Türkiye ve çevre bölgelerdeki yükleniciler, sanayiciler ve işletmeciler için deneyimli mühendis ekibimiz saha eğitimi ve teknik destek sağlar; böylece akışkan transferi projeleriniz en yüksek işletme güvenilirliğine ulaşır.
