Tarım polietilen boruları, tarlalar ve bahçelerde akışkan taşımada yeni nesil bir çözüm olarak metal ve PVC borulara güvenilir ve ekonomik bir alternatif kabul edilir. Yüksek esneklik, UV ışınlarına ve gübre ile pestisit kimyasallarına dayanım, düşük ağırlık ve uzun hizmet ömrü; bu boruları damla, yağmurlama ve basınçlı sulama sistemlerinin belkemiği hâline getiren avantajların yalnızca bir kısmıdır. Aşağıda bu boruların teknik yönleri, standartları, montaj ve bakım yöntemleri ile seçimdeki kilit noktalar açıklanmaktadır.
Hammadde Bileşimi ve Basınç Sınıflandırması
Tarım borularında kullanılan polietilen ağırlıklı olarak PE80 ve PE100 sınıflarında sunulur. Daha yüksek yoğunluk ve üstün mekanik özellikleri sayesinde PE100, daha ince et kalınlığıyla daha yüksek nominal basınca imkân tanır; böylece ağın toplam ağırlığı ve nakliye maliyeti azalır. Işık stabilizatörleri (Light Stabilizer UV) ve antioksidanlar da formülasyona dâhil edilerek fototermal bozunmaya karşı uzun ömürlü dayanım sağlanır.
Ulusal ve Uluslararası Standartlar
ISO 4427 / EN 12201: Boyutlar, toleranslar ve hidrostatik test yöntemleri için küresel çerçeve.
ISIRI 14427: İçme suyu boruları için ISO 4427’nin İran eşleniği.
DIN 8074/8075: Orta Doğu projelerindeki uygulama geçmişi nedeniyle düşük basınç hatları ve basınçlı sulamada hâlen yaygındır.
Profesyonel yükleniciler ihalelerde, uçtan uca kalite izlenebilirliği sağlamak için Batch Release test sertifikasını (MFR, OIT ve çekme sonuçları dâhil) talep eder.
Anma Boyutları, Anma Basıncı ve Et Kalınlığı Tablosu
Dış çap (mm) Basınç sınıfı (bar) Et kalınlığı PE80 (mm) Et kalınlığı PE100 (mm)
20 4 1.9 1.6
25 6 2.3 1.9
40 10 3.7 3.0
63 12.5 5.8 4.7
110 16 10.0 8.1
Basınçlı Sulama Sistemlerinin Tasarımı
Basınç kaybı ve izin verilen hız
Kavitasyonu önlemek ve su dağıtımındaki düzgünlüğü korumak için ana hatlardaki akış hızının 1.5 m/s’yi aşmaması gerekir. EPANET veya RainCAD gibi yazılımlar, çap, uzunluk ve bağıl pürüzlülük (PE için k≈0.01 mm) tanımlanarak kayıpları hassas biçimde hesaplar. Christiansen Düzgünlük İndeksi’nin (CU) %85’in üzerinde olması genellikle hedeflenir.
Şebeke Düzeni
Ana Hat (Main Line): Depo veya pompadan dağıtım bölgelerine, genellikle 90–160 mm çap.
Yarı Ana Hat (Sub-Main): Dağıtıcıdan lateral hatlara, 40–75 mm çap.
Lateral Hatlar: Damlatıcı veya sprinklerle donatılmış, çoğunlukla 16 veya 20 mm yumuşak PE, 4 bar basınç sınıfı.
Birleştirme Yöntemleri
Elektrofüzyon: Kritik hatlar ve büyük çaplar için idealdir; gömülü ısıtıcı eleman iki PE yüzeyini eriterek tek parça birleştirme sağlar.
Alın Kaynağı (Butt Fusion): Büyük projelerde en yaygın yöntemdir. Nihai kalite, boru uçlarının hassas hizalanması ve makinenin hidrolik basıncının kontrolüne bağlıdır.
Ring-lock ve Sıkıştırmalı (Compression) Fittings: Sahada hızlı montaj sağlar; ancak 10 bar altı basınçlar için tavsiye edilir.
Montaj Maliyet Karşılaştırma Tablosu (20 Hektarlık Damla Sulama Örnek Projesi)
Maliyet kalemi PVC boru (rial) Çelik boru (rial) PE100 boru (rial)
Boru ve bağlantı alımı 9,800,000,000 13,200,000,000 8,900,000,000
Nakliye ve yükleme 820,000,000 1,480,000,000 620,000,000
Kaynak veya yapıştırma 1,150,000,000 2,400,000,000 950,000,000
10 yıllık onarım gideri 2,300,000,000 3,700,000,000 1,100,000,000
Periyodik Bakım ve Kontrol
Yıllık basınç testi: Çalışma basıncının 1.5 katı, 2 saat uygulanır; basınç düşümü olmaması bağlantıların sağlamlığını gösterir.
UV gözlemi: Doğrudan güneşe maruz borular her 3 yılda bir Karbonil İndeksi testiyle değerlendirilmelidir.
Tortu temizliği: Sabit basınçlı hatlardaki kalsiyum karbonat birikimini gidermek için seyreltik nitrik asit (<0.5%) enjeksiyonu faydalıdır.
Geri Dönüşüm ve Çevresel Sürdürülebilirlik
Kullanım ömrü sonunda polietilen %100’e kadar mekanik olarak geri dönüştürülebilir. Elde edilen kırpıntılar, atık su boruları veya basınçsız ürünlerin üretiminde kullanılır. ISO 17422, Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (LCA) için rehber sunar ve PE borunun karbon ayak izinin, eşdeğer çelik boruya göre ortalama %35 daha düşük olduğunu gösterir.
Tamambaha Mağazasının Rolü
Tamambaha, güvenilir yerli üreticilerden doğrudan PE100 polietilen borular ve elektrofüzyon bağlantı elemanları tedarik ederek ürün doğrulama, test sertifikaları ve zamanında sevkiyat imkânı sağlar. Teknik ekip, ücretsiz hidrolik danışmanlık ve sahaya uygun alın kaynağı atölye eğitimleriyle montaj maliyetlerini düşürmeye ve erken arıza riskini en aza indirmeye yardımcı olur.
