İran’da inşaat ve altyapı sektöründe “Polika” PVC borular, akışkan hatları ve kablo döşemenin omurgası olarak kabul edilir; plastikleştiricisiz sert polivinil klorürden (PVC-U) üretilen borulardır. 1970’lerde ilk ürünlerin “Polika” ticari adıyla piyasaya girmesiyle, bu ad hızla bilimsel terimin yerini aldı ve bugün tüketicinin zihninde her türlü PVC boruyla eş anlamlıdır. Bu yazı, malzeme kimyasından üretim standartlarına; ağ tasarımı, birleştirme, montaj, ekonomik değerlendirme ve çevresel kaygılara kadar Polika boruları kapsamlı biçimde ele alan bir “başvuru içeriği”dir.
Kimyasal bileşim ve yapı
Polika boru, ortalama 57–70 kDa molekül ağırlıklı PVC tozundan üretilir. Reoloji, yüzey pürüzsüzlüğü ve büzülmeyi kontrol etmek için kalay veya kalsiyum-çinko esaslı ısı stabilizatörleri, parafinik yağlayıcılar, akrilik proses yardımcıları ve mineral dolgular (genellikle 1250 mesh kalsiyum karbonat) formülasyona eklenir. Yumuşatıcı bulunmaması (plasticiser-free) yüksek rijitlik ve çekme dayanımı sağlar, kimyasal geçirgenliği en aza indirir.
Basınç sınıfına göre sınıflandırma
- Sınıf 4 (hafif): 20 °C’de en çok 4 bar; ince et kalınlığı; havalandırma ve yağmur drenajı için uygun.
- Sınıf 8 (yarı ağır): 8 bar’a kadar; evsel atıksu şebekelerinin omurgası ve kablo koruması.
- Sınıf 10 ve 16 (ağır): 10 veya 16 bar; tarımsal su iletimi, endüstriyel atıksu ve emiş hatları.
Yeni formülasyon sınıfları
| Sınıf | Üretim teknolojisi | Başlıca özellik | Sürekli sıcaklık (°C) | Tipik kullanım |
|---|---|---|---|---|
| U-PVC | Yumuşatıcı yok | Rijit, darbe dayanımlı | 0–60 | İçme suyu, kanalizasyon |
| O-PVC | Termo-eksel yönlendirme | 2–3× daha yüksek darbe enerjisi | 0–45 | 25 bar’a kadar basınç hatları |
| C-PVC | Ekstrüzyon sonrası klorlama | Üstün ısı dayanımı | 0–90 | Sıcak su, ısıtma |
| PVC-Hi | Darbe modifiyeli kompozit | Çok düşük kırılgan kırılma | −10–60 | Gaz ve basınçlı hava transferi |
İran Ulusal Standardı 9119-2’ye göre ölçüler ve birim ağırlık
| Dış çap (mm) | Nominal et kalınlığı (mm) | Yakl. ağırlık (kg/m) | Basınç sınıfı (bar) |
|---|---|---|---|
| 20 | 1.6 | 0.30 | 4 |
| 40 | 2.0 | 0.88 | 8 |
| 63 | 2.5 | 1.76 | 8 |
| 110 | 3.2 | 3.95 | 10 |
| 160 | 4.0 | 7.58 | 10 |
| 225 | 6.6 | 18.2 | 16 |
| 315 | 7.9 | 32.6 | 16 |
Mekanik ve performans özellikleri
- Ortalama çekme dayanımı 45 MPa ve elastik modül 3 GPa; kum yataklı döşemede 12 m derinliğe kadar direkt gömüye uygundur.
- İnorganik asitler, seyreltilmiş bazlar, tuzlar ve klorlu bileşiklere mükemmel kimyasal direnç; yalnız güçlü polar çözücüler (ketonlar, THF) Polika’yı şişirebilir.
- Yangın davranışı DIN 4102 B1 sınıfı; kendiliğinden söner ve sınırlı HCl oluşumu.
- Isıl iletkenlik 0.19 W/m·K (çelik borunun sekizde biri); sıcak akışkanlarda ısı kaybını azaltır.
- Sabit yük altında eksenel sürünme 50 yılda <%3; 30 m’den uzun doğrusal hatlarda genleşme elemanına ihtiyaç duyulabilir.
Üretim süreci ve kalite kontrol
En yaygın yöntem; 165-185-195 °C sıcaklık profilli tek vidalı ekstrüzyon, iki kademeli vakum kalibrasyonu, 10 °C su spreyiyle soğutma ve paletli çekiştir. Patlama basıncı (Burst) ve Gardner darbe testleri için her 20 dakikada numune alınır. Yeni hatlarda çevrimiçi lazer çap ölçümü ve sonik hata algılama ile ±%5’i aşan et kalınlığı sapmaları anında elenir.
Stratejik uygulamalar
- Konut ve belediye kanalizasyonu: tamamen düzgün iç yüzey (hidrolik pürüz k≈0.01 mm) birikimi en aza indirir, tıkamasız yerçekimi akışını sağlar.
- Basınçlı hatlar: damla veya yağmurlama sulamada, Sınıf 10 Polika yüksek basınçlı PE’ye ekonomik bir alternatiftir.
- Enerji kablosu ve fiber optik koruması: mükemmel dielektrik özellikler (εr≈3.5) ve termit/kemirgen direnci.
- Yağmur inişi ve havalandırma: hafif ve hızlı montaj; kule ve endüstriyel yapılarda yaygın.
- Kimya ile petrol-gaz hizmetleri: salamura çözeltileri, asidik rafineri atıkları ve sahalarda kimyasal enjeksiyon hatları.
Hidrolik tasarım ilkeleri
- Önerilen azami hız: soğuk su için 2 m/s, yerçekimi kanalizasyon için 1.5 m/s.
- Bina içi yatay kollar için kendini temizleme açısından en az %1–2 eğim.
- Basınç kaybı; Hazen-Williams (Polika için C = 150) ya da Colebrook-White (ε/D = 0.001) ile modellenebilir.
- Gömülü hatlarda işletme basıncına karşı 1.25 güvenlik payı önerilir.
Birleştirme yöntemleri ve karşılaştırma
| Yöntem | Dayanım (bar) | Uygulama hızı | Özel alet | Sökülebilirlik |
|---|---|---|---|---|
| PVC yapıştırma | 8 | Orta | Astar ve fırça | Kalıcı |
| Push-fit | 6–10 | Çok hızlı | Gerekmez | Yarı kalıcı |
| Dişli | 10 | Yavaş | Pafta | Sökülebilir |
| Flanşlı | 16 | Orta | Tork anahtarı | Kolay |
| Elektrofizyon | 25 | Yavaş | Kaynak ünitesi | Kalıcı |
Montaj ve bakım notları
- Yatak malzemesi 20 mm’den büyük taş içermemelidir; 0–4 mm kum ve en az %90 Proctor sıkılığı önerilir.
- Minimum bükme yarıçapı dış çapın 35 katıdır. Keskin bükmeler gerilme yığılmasına ve kılcal çatlaklara yol açar.
- Montajdan 24 saat sonra işletme basıncının 1.5 katında sızdırmazlık testi yapın; izin verilen düşüm %2’dir.
- Belediye kanalizasyonlarında her üç yılda bir robotik kamera ile görsel kontrol, erken tıkanmaları önler.
Fiyatı etkileyen etmenler
- Saf reçine oranı: ucuz borularda genellikle geri dönüştürülmüş PVC ve > %30 dolgu bulunur; bu durum darbe ve basınç dayanımını düşürür.
- Gerçek et kalınlığı: 110 mm boruda 0.1 mm azaltım ~%4 malzeme tasarrufu sağlar ama ömrü %15’e kadar kısaltabilir.
- Kur ve küresel etilen fiyatları dalgalanması: S65 PVC maliyetini doğrudan etkiler.
- Marka ve standart belgesi: izlenebilirlik kodu ve ISIRI damgalı ürünler ortalama %10–15 daha pahalıdır ancak beş yıl garanti sunar.
Standart boruyu ayırt etme
- Siyah damarsız, aşırı parlak olmayan homojen gri renk.
- Parmağa vurulduğunda camı andıran tiz ses (yüksek yoğunluk göstergesi).
- Her metrede üretici adı, çap, basınç, tarih ve vardiya içeren lazer işaretleme.
- 0 °C’de 1 kg çekiç darbe testini kırılmadan geçmesi.
Çevresel hususlar ve geri dönüşüm
PVC geri dönüştürülebilirdir; ikinci kullanım döngüsünde pencere profilleri veya yürüyen merdiven parçaları için sert granül olarak değerlendirilir. Toprakta bozunma süresi 500 yılı aşar; bu nedenle atık toplama ve üretime geri kazandırma programları büyük önem taşır. Kontrolsüz yakma HCl ve dioksin üretir; düzenli depolama veya mekanik geri dönüşüm en iyi seçenektir.
Tamambaha: Polika boru tedarikinde güvenilir ortağınız
“Tamambaha”, yaygın dağıtım ağıyla tüm basınç sınıfları ve standart ebatlarda Polika (PVC) boru ve bağlantı parçaları sunar. Mağaza; resmi fatura, ürün orijinallik garantisi ve satın alma öncesi teknik danışmanlık sağlar; yükleniciler, toplu konut projeleri ve bireysel kullanıcıların doğru ürünü seçmesini kolaylaştırır—tek bir markayla sınırlı kalmadan.
