Polipropilen ek parçaları, düşük yoğunluk, kimyasal dayanım ve uzun ömür gibi polimerin özgün özelliklerinden yararlanarak; su dağıtım şebekeleri, ısıtma, havalandırma ve proses endüstrilerinde metal, pirinç ve hatta polietilen bağlantı elemanlarına kalıcı ve ekonomik bir alternatif hâline gelmiş, yüksek basınçlı tesisat bileşenlerinin yeni neslidir. Bu ek parçaların artan kullanımı yalnızca teknik üstünlüklerden değil, içme suyu hijyeni, enerji verimliliği ve çevre standartlarındaki yeni gerekliliklerden de kaynaklanır.
Moleküler Yapı ve Yaygın Polipropilen Sınıfları
Polipropilen, yarı kristalin zincire sahip termoplastik bir polimerdir ve polimerizasyon yöntemine bağlı olarak dört ana sınıfta üretilir: PP-H, PP-B, PP-R ve PP-RCT. Her sınıf farklı izotaktisite, erime akış indeksi (MFI) ve ısıl dayanım dengesi sunar; rastgele yapısı ve değiştirilmiş kristallenmesi sayesinde PP-R ve PP-RCT, yüksek basınçlı sıcak su şebekeleri için ilk tercihtir.
| Sınıf | Isıl Dayanım (°C) | Kimyasal Dayanım | Esneklik | Başlıca Uygulama |
|---|---|---|---|---|
| PP-H | 95 | Çok yüksek | Orta | Endüstriyel proses hatları, seyreltik asit-baz transferi |
| PP-B | 80 | Yüksek | Yüksek | Çok katmanlı borular, sessiz atıksu sistemleri |
| PP-R | 95–100 | Çok yüksek | Mükemmel | Bina soğuk-sıcak suyu, iklimlendirme, radyatör |
| PP-RCT | 100+ | Çok yüksek | Mükemmel | Yerden ısıtma, yüksek sıcaklıklı kazan daireleri |
Üretim, Muayene ve Kalite Kontrol
PP ek parçalar, ergiyik enjeksiyonuyla su ceketli çelik kalıplarda üretilir. Silindir ve kalıptaki sıcaklık birliği, iç boşlukları ve yerel gerilmeleri en aza indirir. Kalıptan çıktıktan sonra parçalar, nominal basıncın 1.5 katında hidrostatik test, 0 °C’de darbe testi ve polimer sınıfı saflığını doğrulamak için kristallenme testi (DSC) uygulanır. Kaynaklı fittingslerde, ergime sırasında çapak girişini önlemek için iç çap, eş boru çapına göre en fazla ±0.2 mm toleransta olmalıdır.
Diğer Malzemelere Göre Teknik ve Ekonomik Üstünlükler
PP’nin metal ve polietilene göre popülerliğinin ana nedeni, yüksek çekme dayanımı ile düşük ağırlığın birleşimidir. Aşağıdaki tablo üç grubun özet karşılaştırmasını gösterir:
| Özellik | Polipropilen (PP) | Polietilen (PE80/100) | Galvanizli Çelik |
|---|---|---|---|
| Yoğunluk (g/cm³) | 0.9 | 0.95 | 7.8 |
| Isıl iletkenlik (W/m·K) | 0.24 | 0.42 | 50 |
| 20 °C’de basınç dayanımı (bar) | 25 (PN25) | 16 (PN16) | Kalınlığa bağlı |
| Tasarım ömrü (yıl) | 50 | 50 | 25 |
| Korozyon | Yok | Yok | Var |
| Montaj hızı | Çok hızlı | Hızlı | Yavaş |
Ek Parça Yelpazesi ve Özel Kullanımları
- 45° ve 90° manşon kaynak dirsekleri: en düşük basınç kaybıyla yön değiştirme; 20–160 mm çaplar.
- Eş ve geçişli T-parçalar: eş ölçüde veya küçültmeli branşman; sıcak su alt şebekelerinin ana seçeneği.
- Düz ve geçişli manşonlar: güzergâh değiştirmeden hasarlı bölümlerin hat içi onarımı.
- Metal takviyeli dişli manşonlar (dişi): pirinç vanaların PP şebekeye dişli bağlantısı.
- PP küresel ve sürgülü vanalar: PTFE sızdırmazlıkla tam debi kontrolü; kireçlenmeye dayanıklı.
- PP-demir flanş adaptörleri: pompa istasyonlarında dökme demir veya çeliğe geçiş.
Standartlar ve Tasarım Kodu
PP sistemler, tanımlı sıcaklık sınıflarına dayalı (ISO 15874 sınıf 1–5 ve DIN 8077/8078) olarak tasarlanır. Doğru sınıfın seçimi—örneğin azami 70 °C’li Sınıf 2—boru ve fittings duvar kalınlığı ile nominal basıncını belirler. 0.15 mm/m·K’lik doğrusal genleşme katsayısı, 6 m’yi aşan hatlarda genleşme halkası veya sabit dikme (ankraj) kullanımını gerektirir.
Birleştirme Yöntemleri ve Uygulama Hususları
Manşon Kaynağı (Socket-Fusion)
- Rezistans sıcaklığı 260 ± 10 °C
- Isıtma süresi: 20 mm için 5 sn, 110 mm için 24 sn’ye kadar
- Sokma derinliği: 1.5 × boru çapı
Alın Kaynağı (Butt-Fusion)
- 160 mm üzeri çaplar için uygundur
- Yumuşama sırasında yüzey basıncı 0.15 N/mm²
- Kesitin elipsleşmesini önlemek için mengenede soğutma
Elektrofüzyon (Electro-Fusion)
- Bakır sargılı ve kaynak parametreleri barkodlu kuplaj
- Proje izlenebilirliği için cihaz hafızasına veri kaydı imkânı
Mekanik Vidalı Bağlantı
- Düşük basınçlı hatlar veya acil onarımlar için
- Periyodik kontrol amacıyla boruyu tahrip etmeden sökülebilir
Tasarım, Askılama ve Bakım
Yatay askı aralıkları, 20 mm çap için 1.5 m’yi ve 110 mm çap için 4 m’yi aşmamalıdır. Sera sulama uygulamalarında ısıl gerilmeleri azaltmak için kayar kelepçe kullanımı zorunludur. 100 m devreli PP-RCT yerden ısıtma sistemlerinde oksijen geçiş hızı 0.32 g/m³·gün’ün altındadır ve bu nedenle dökme demir pompalar zarar görmez. Görsel kaynak muayenesi, tam ergime penetrasyonunu doğrulamak için ovalite ölçümü ve çalışma basıncının 1.3 katında 24 saatlik basınç testi, 50 yıllık ömrü güvence altına alan üç temel unsurdur.
Fiyatı Etkileyen Unsurlar ve Ekonomik Değerlendirme
- Anma çapı ve basınç sınıfı (PN16, PN20, PN25); her üst sınıf, her nominal çap adımında fiyatı yaklaşık %12 artırır.
- UV stabilizanları ve kireç karşıtı masterbatch’ler; nihai bedelde yaklaşık %6 pay.
- Kompozit ek parçalardaki metal oranı; metal takviyeli manşonların fiyatı, tamamen polimer tiplere göre ortalama iki katıdır.
- Güneybatı Asya piyasalarındaki polipropilen endeks dalgalanmaları; her 100 $ artış yaklaşık %4 fiyat sıçraması yaratır.
Boru ve bağlantı elemanları alanında güvenilir bir tedarikçi olan Tamambaha, farklı sınıf ve ebatlarda geniş bir polipropilen fittings yelpazesi sunar; bununla birlikte, platform seçenek çeşitliliğine önem verir ve Türkiye’deki müşterileri de dâhil olmak üzere kullanıcıları kalite ve fiyatı diğer saygın markalarla karşılaştırmaya teşvik eder; böylece her proje teknik ihtiyaç ve bütçesine göre en uygun çözümü seçebilir.
